Mısır'dan Çıkış.003

“ÇIKIŞ HANGİ TARİHTE OLDU?” makalemizde çıkış tarihini birçok arkeolojik ve tarihsel kaydı göz önünde bulundurarak M.Ö. 1446 senesine indirgemiştik. Peki eğer Çıkış bu tarihte gerçekleştiyse Firavun’un kim olduğunu tespit etmek çantada kekliktir değil mi? Maalesef iş bu kadar kolay değildir çünkü antik çağlarda günümüzdeki gibi takvime dayalı bir sistem kullanılmazdı. Yıllar ve seneler firavun hükümdarlıklarıyla ve kral listeleriyle hesaplanırdı.

Peki o zaman Antik Mısır’daki tarihleri tespit etmenin yolu yok mu? Evet var. Mısır’ın kayıtlarında bahsedilen güneş ve ay tutulmaları, artı Sirius yıldızının gökyüzündeki döngüsü önemli bilgi kaynaklarıdır. Astronomik olaylar belirli aralıklarla gerçekleştiği için zaman tünelinden geriye giderek matematiksel hesaplar yapıp belli tarihler tespit edilebilir. Bunlara ilaveten Mısırlıların Hititler ve Asurlarla ortak kayıtlarını da birleştirirsek mutlak tarihlere epey yaklaşıyoruz. Fakat bütün bunları yapmamıza rağmen, 25-50 yıl arasında değişen sapmalar ortaya çıkar ve neticesinde iki veya üç olası kronolojiyle karşı karşıya geliriz.

Bu kronolojilerin arasında en önde gelenleri yüksek ve düşük kronolojilerdir. Örnek vermek gerekirse, olası çıkış firavunlarından bir tanesini seçelim: III.Tutmosis. Yüksek kronolojiyi kullanırsak bu firavunun tarihleri M.Ö. 1504-1450, fakat düşük kronolojiyi kullanırsak aynı firavunun tarihleri M.Ö. 1479-1425. Olası bir diğer çıkış firavunu olan II.Amenhotep’e verebileceğimiz tarihler ise yüksek kronolojiye göre M.Ö. 1452-1426, düşük kronolojiye göre M.Ö. 1427-1401’dir. M.Ö. 1446 senesini çıkış tarihi olarak kabul edersek, firavunumuz (kullandığımız kronolojiye göre) ya III.Tutmosis ya da II.Amenhotep olabilir.

Fakat son senelerde işimizi zorlaştıran bir unsur daha ortaya çıkmıştır. Antik çağın en büyük volkanik patlaması olan Santorini adasının Thera yanardağ patlaması. Patlama sırasında diri diri toprağa gömülen zeytin ağaçları üzerinde yapılan karbon testleri %95 ihtimalle M.Ö. 1627-1600 tarihlerini vermektedir. Bu patlamayı Mısırlılar da kendi yazıtlarında kayda alır. Fakat mevcut kronolojileri kullanırsak, patlama kayıtları M.Ö. 1550 senelerine denk gelmektedir! Yani yaklaşık 50-75 senelik bir sapma göstermektedirler! Fakat başka iddiaya göre de belki Thera yanardağındaki patlama havaya boşalttığı aşırı karbon itibariyle C14 hesaplamalarını hafif bozmuş da olabilir. Neticede bu olay arkeoloji dünyasında büyük tartışma konusudur ve mutlak bir kronolojiye ulaşma çabamızdaki en büyük engeldir.

Yani önümüzdeki yıllarda Mısır kronolojisinin sabitleşmesi ve daha da kesinleşmesinin umuduyla, seçeneğimiz şimdilik iki firavun arasındadır: III.Tutmosis veya II.Amenhotep.
****

KAYNAA:

  • Hallo, William W. & William Kelly Simpson, “The Ancient Near East: A History” Harcourt Brace Jovanovich Publishers. London, 1971, sf. 210-213.
  • Merrill, Eugene H. “Kingdom of Priests: A History of Old Testament Israel” Baker Books. Grand Rapids, 1993, sf. 58.
  • Hoerth, Alfred J. “Archaeology and the Old Testament” Baker Academic, Grand Rapids,1998, sf. 160-161.
  • Türkçe Kutsal Kitap, Kitabı Mukaddes Şirketi & Yeni Yaşam Yayınları, Eski ve Yeni Çevirisi.
  • Resim: Pacific Science Center. https://www.thefamilytravelfiles.com/