Tarihi Kiliseler.007

İstanbul Üniversitesi Beyazıt Kampüsü’nün yakınlarında bulunan Kalenderhane Camii bir zamanlar eski İstanbul’un en güzel kiliselerinden bir tanesiydi ve Fransiskan rahiplerin İtalya dışındaki ilk cemiyetlerinden bir tanesi olmuştur.

Kilise inşa edilmeden önce temel kalıntılarından ve eski yazıtlardan anladığımız kadarıyla burada bir Roma hamamı varmış. 6.yüzyılda hamam yerine Valens su kemerine bitişik olarak kilise binası inşaat edilmiş fakat 1197’de yaşanan bir yangında ağır hasar görmüş ve 1197-1204 seneleri arası tekrar inşa edilmiş. 1204’de IV. Haçlı Seferi sebebiyle İstanbul istila edilir ve Bizanslılar tekrardan İstanbul’u fethedene kadar yaklaşık 50 sene haçlılar hüküm sürdürür. Bu dönem içersinde kiliseye Fransiskan manastır cemiyetine ait rahipler yerleşir ve burada kendi manastır düzenlerini kurarlar.

İstanbul’un 1453 yılında fethinden sonra, kilise Fatih Sultan Mehmet tarafından Kalenderi dervişlerine verilir. Dervişler burayı medrese olarak kullanırlar ve mekan Kalenderhane olarak bilinir. 18’nci yüzyılda Saray Ağası Maktul Beşir Ağa tarafından bina camiye dönüştürülür. Cami minaresi 1930 yılında yıldırım düşmeşi sonucunda yıkılıp terk edilir. 1966-1975 yılları arasında Harvard Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi işbirliği ile yapılan bir araştırma ve kazı gerçekleştikten sonra 1968 yılında restore edilerek bina tekrar ibadete açılır.

Bu binada dikkatimizi çeken bir unsur Ayasofya’dan sonra en güzel Bizans dönemi mermer kaplamalarının burada bulunmasıdır. Ayrıca Fransiskan manastır cemiyetinden geri kalan Aziz Fransis freskleri de bu binada keşfedilmiştir. İstanbul Arkeoloji müzesinde sergilenen bu freskler cemiyetin kurucusu olan Aziz Fransis’in günümüze kadar ulaşan en eski sanatsal tasviridir ve 1228 yılına aittir. 1226 yılında vefat eden Fransis’in memleketi olan İtalya Asisi’de bile bundan daha eski freskler veya resimler bulunmaz.
****

KAYNAKÇA:

  • Mathews, Thomas F. The Byzantine Churches of Istanbul: A Photographic Survey. Pennsylvania State University Press. University Park, 1976, sf. 176-177.
  • Van Millingen, Alexander. “Byzantine Churches in Constantinople.” McMillan. London, 1912, sf.183-190.
  • Resimler: Kişisel ve Wikimedia Commons.