İstanbul Vatan Caddesi üzerinde Historia AVM’nin yanında bulunan tarihi bir cami vardır. Bu caminin bir zaman şehrin en önde gelen rahibe manastırı olduğunu biliyor muydunuz?
908 yılında, Bizanslı amiral Konstantinos Lipsos, dönemin imparatoru VI. Leon huzurunda emekliliğe ayrıldıktan sonra bir manastır inşaatı başlatır. İnşa edilen bina şehirdeki en büyük rahibe manastırı olur. Manastırda 50 rahibe bulunurmuş; ayrıca 15 yataklı bir hastanesi olduğu da yazılıdır. Hastane üç doktor, bir asistan, bir hemşire, üç eczacı, altı yardımcı, üç hizmetçi, bir aşçı ve bir çamaşırcı bulunuyordu Bu haliyle o dönem Konstantinopolis’in en büyük kurumlarından biriydi. Dördüncü Haçlı seferinin sonrasında, Bizans İmparatorluğu kendini toparlarken, 1286 ve 1304 yılları arasında, Mihail Paleologos’un eşi İmparatoriçe Teodora Dukena, mevcut manastır binasının güneyinde binaya bitişik olarak Yahya peygambere adanmış yeni bir kilise inşa ettirdi. Paleologos hanedanlığının ileri gelen kadın üyeleri ölümlerinin ardından bu yeni ek binada gömülmüştür. Ayrıca kayıtlara göre Bizan azizesi İrene’nin kalıntıları ve emanetleri bu tarihlerde binaya getirilmiştir.
1453 Fetihinden sonra mezarlık olarak kullanılmaya devam edilen bina, 1497-1498 yıllarında II.Beyazıt’ın hükümdarlığı döneminde yapının güney kilise eki, Molla Şemseddin Fenari’nin yeğeni Fenarizade Alaaddin Ali bin Yusuf Efendi tarafından mescite çevrildi. Yapının güneydoğu kısmına bir minare eklendi. Yarım kubbelerden biriyse mihraba çevrildi. Medresenin baş hatiplerinden biri olan İsa efendinin adı ise camiye verildi. Böylece Fenari İsa Camii ismi ortaya çıktı. 1929 yılında gerçekleştirilen kazılarda Bizans döneminden kalma 22 adet lahit bulundu.17.-20. yüzyıllar arasında yaşanan yangınlardan dolayı hasar uğrayan yapı 1970 ve 1980’lerde Amerika Bizans Topluluğu tarafından kapsamlı bir bakım, onarım ve restorasyon sürecinden geçti. Günümüzde bina halen cami olarak hizmet vermektedir.
****
KAYNAKÇA:
- John Thomas & Angela Constantinides Hero, ed. “Byzantine Monastic Foundation Documents.” Vol. 1, Dumbarton Oaks, 2000. sf. 1254-1286.
- Van Millingen, Alexander. “Byzantine Churches in Constantinople.” McMillan. London, 1912, sf. 122-137.
- Resimler: Kişisel ve Wikimedia Commons.