İzmir doğumlu İreneyus Hristiyan bir ailede yetişti ve Havarisel Baba olan Polikarp’ın öğrencisiydi. Polikarp’ın katkılarıyla İreneyus Pavlus ve Yuhanna’nın eğitimlerinin etkisinde büyümüştür. Asya kökenli olmasından dolayı, aynı zamanda Anadolu’da yükselişte olan Gnostikçi tarikatının düşüncelerini yakından anlayan biriydi.

İreneyus zamanla Fransa Lyon’a yerleşir ama niçin ve ne zaman? Kimse bunu bilmemekte. 177 yılında Marcus Aurelius’un imparatorluk döneminde gerçekleşen bir katliamda, aralarında episkopos Pothinus’un da bulunduğu 50 Hıristiyan Lyon kentinde öldürülür. Katliam yaşanırken İreneyus Roma episkoposu Eleuterus’u ziyaret ettiğinden dolayı kendisi öldürülmekten kurtulur. Lyon’a dönüşünde Pothinus’ un yerine İreneyus episkopos olur ve 202 yılına doğru şehit edilinceye kadar, episkopos olarak kalır.

İreneyus’un en önemli yazısı süphesiz “Adversus Haereses” (Sapkınlıklara Karşı) isimli eseridir. Bu eser başlıca Gnostikçilere bir cevaptır. Gnostikçiler Tanrının fiziksel dünyayı yarattığından dolayı kötülüğün kaynağı olduğunu inanırlardı. Amaçları ise gizli bilgelik veya “gnosis” elde ederek fiziksel beden ve dünyadan kurtulmaktı. Kendileri İsa’nın asıl gizli sözlerine sahip olduklarını iddia eder ve sadece bu öğretişlerle sahip olan seçkinlerin fiziksel beden ve maddesel dünyadan kurtuluşa erişebileceğini savunurdu. İreneyus, Gnostikçilerin hiçbiri İsa’nın veya Havarilerin öğrencisi olmazken kiliselerdeki ilk episkoposların bizzat Havariler tarafından yerleştirilmeleri ve episkoposların öğretmenleri (Havarisel Babalar) 12 havarinin bizzat müridi olması argumanıyla cevap verir. Dolaysıyla hak öğretiş elbette Kilise’de bulunduğunu vurgular. Yine İreneyus’ a göre, Kilise’nin imanı, hiçbir suretle belli seçkin bir zümreye özgü bir bilgi olmayıp bütün imanlıların, herkesten önce basit kimselerin ve küçüklerin malı olduğunu söyler. Aynı zamanda İrineyus evren olsun, madde olsun, insanın bedeni olsun, bunların hepsinin iyi olduğunu Kutsal Kitab’ın öğretişiyle vurgular ve savunur! İrineyus, Tanrı’nın insanı sevgisi nedeniyle yarattığını ve insanı yine sevgisi nedeniyle kurtardığını söyler. Tanrı sevgidir ve kendisi kötülük kaynağı değildir. İreneyus yazısında mevcut İncil’in 21 bölümünden (kitabından) alıntı yapar, ve 24’üne de atıfta bulunur. Bu veri mevcut İncil’in zaten 2.yüzyılın ortasında kullanılan tek meşru yazıt olduğunu gösteren bir başka önemli detaydır.

****

KAYNAKÇA:

• Poncelet, Albert. “St. Irenaeus.” The Catholic Encyclopedia. Vol. 8. New York: Robert Appleton Company, 1910. http://www.newadvent.org/cathen/08130b.htm/
• Schaff, Philip. “Ante-Nicene Fathers: Volume 1.” Christian Classics Ethereal Library. Grand Rapids, sf. 834-840.
• “Kilise Babaları.” http://www.meryemana.net/books/kilise-babalari
• Resim: Menologion of Basil II. Wikimedia Commons.